به گزارش قدس آنلاین، از اواخر تیر تا اواسط مرداد امسال پهنه گسترده‌ای از کشور تحت تأثیر بارش‌های سنگین، شدید و سیل‌آسا قرار گرفت و متأسفانه منجر به خسارت‌های جانی و مالی زیادی شد. پرسشی که در این خصوص مطرح است این است که آیا ما در برابر بارش‌های اخیر و یا باران‌های سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۴ در غرب ایران غافلگیر شدیم؟

این پرسش به این دلیل مطرح می‌شود که این روزها گاه واژه غافل‌گیری را از زبان برخی مسئولان و حتی پژوهشگران می‌شنویم. بنده به استناد توضیحات زیر معتقدم استفاده از واژه غافل‌گیری نادرست بوده و نباید نعمت بارش‌های اخیر تبدیل به نقمت شود.

بارش‌های جنوب‌غرب و جنوب‌شرق ایران به لحاظ سامانه اقلیمی با یکدیگر متفاوت‌اند، بنابراین توضیحی جدا می‌طلبد. البته پیش از آن بد نیست شما را با دو واژه هوا و اقلیم(آب‌وهوا) آشنا کنم. به زبانی ساده اقلیم عبارت است از آنچه ما انتظار داریم و براساس آن اقدام به برنامه‌ریزی مثل انتخاب نوع محصول کشاورزی می‌کنیم.

برای مثال انتظار نداریم در منطقه بیابانی مرکزی کشور اقدام به کاشت برنج کنیم، زیرا اقلیم منطقه چنین انتظاری را به ما القا نمی‌کند؛ اما آنچه در لحظه احساس می‌کنیم هوا نام دارد و بر مبنای آن اقدام به برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت می‌کنیم. مثلاً راهی سفر چند روزه می‌شویم و نوع پوشش را انتخاب کرده و توشه سفر را می‌بندیم. ضمناً واژه آب‌وهوا ترجمه فارسی برای اقلیم(عربی) است. حال نوبت توضیح سامانه‌های مؤثر بر رخداد بارش‌های سیل‌آسای جنوب‌غرب و جنوب شرق کشور است.

منبع رطوبت بارش‌های سیل‌آسای جنوب‌غرب از چندین دریا شامل دریای مدیترانه، سرخ، خلیج‌فارس و همچنین دریای عرب و اقیانوس هند توسط سامانه حرارتی-دینامیکی کم‌فشار مدیترانه‌ای، کم‌فشار سودان و به صورت ترکیبی وارد کشور می‌شود. در خصوص مورد آخر بارش‌ها بسیار شدیدتر و سهمگین‌تر خواهند بود و گاهی اثرات آن با توجه به مسیر پیش‌رو تا جنوب‌شرق و شمال‌شرق ایران نیز می‌رسد. از طرفی مسبب بارش‌های تابستانه جنوب‌شرق، سامانه موسمی تابستانه هندوستان(مونسون) است و رطوبت دریای عرب، اقیانوس هند و خلیج بنگال از ناحیه جنوب‌شرق توسط این سامانه وارد ایران می‌شود. این سامانه معمولاً از اردیبهشت از کشور سریلانکا و هندوستان آغاز شده و تا اواخر شهریور به طول می‌انجامد.

ریزش بارش‌های تابستانه شدید و سنگین در جنوب‌شرق ایران و بارش‌های زمستانه سنگین و سیل‌آسا در نواحی غربی و جنوب‌غرب ایران متداول است؛ اما به سبب نابه‌هنجاری‌های موجود در هر دو سامانه دارای شدت و ضعف‌های متفاوتی هستند و گاهی منطقه‌ گسترده‌تری را در برمی‌گیرند. به عنوان نمونه می‌توان به بارش‌های تابستان سال۱۳۳۵ و ۱۳۶۶ در جنوب‌شرق ایران اشاره کرد. باید اضافه کرد که براساس فناوری‌های جدید قابل پیش‌بینی و ردیابی است.

بنابراین به استناد مطالب بالا یعنی شناختی که از اقلیم(وجود بارش‌های سیل‌آسا) و سامانه‌های بارشی منطقه داریم و همچنین پیش‌بینی سازمان هواشناسی و صدور هشدارهای لازم، بیان غافل‌گیری بسیار دور از انتظار است. می‌توان به صراحت بیان کرد بخش وسیعی از خسارت مالی و جانی وارد شده متوجه بی‌توجهی به اقلیم یک منطقه و سازگار نبودن زیرساخت‌ها و مهندسی منطقه مبتنی بر اقلیم است.

سخن پایانی اینکه انتظار می‌رود تمامی زیرساخت‌های هر منطقه‌ با توجه به اقلیم آن سرزمین ایجاد شود و ضروری است به منظور افزایش تاب‌آوری و کاهش آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی(پدیده‌های حدی) توجه به اقلیم(آب و هوا) سرلوحه و جایگزین نگاه فقط مهندسی در هر منطقه‌ای شود، موضوع مهمی که جز در بخش بسیار کوچکی از دستورالعمل‌های سازمان‌ها، به طور کامل فراموش شده است. به یاد داشته باشیم که ما از زیرساخت‌هایی مانند آنچه در شهر باستانی شوشتر و یا حتی در تخت جمشید وجود دارد برخورداریم که نشان می‌دهد از گذشته بسیار دور مردمان این مرزوبوم به سیلاب در راستای اقلیم منطقه توجه ویژه داشته‌اند.

انتهای پیام/